среда, 26 ноября 2014 г.

Медбöръя воськов. Висьт.


Здук…мöд… Мам кывзысьыштiс. Ичöтик тупыль вöрзьытöг куйлiс потанын. Вывтi на том, вывтi на мича ань пидзöсъяссö шымыртöмöн пукалiс джодж шöрын. Сылöн вуджöр, муртса пöртмасьысь сись, пемыд стенъяс – ставыс тайö йитчис кутшöмкö быттьöкö и тöдса, но ёна öтдортысь серпасö. Кöть öти  шы тайö ловтöм керкаас  вöрзьöдiс эськö мамöс, сувтöдiс эськö кок йылас да вайöдiс потан дiнас. Тi  тöданныд, кыдзи дойдö тöдтöм виччысьöм, войтöн, быттьö сералiг, гусялö медбöръя вынъяс, сайöдö  «некор куслытöм» надея…
Эзысь сунисъясöн  кыöмаöн вöлi сьöдасьысь енэж да сыланьö нуöдысь оттöминик туй, кор мамлöн синъясыс вермисны скöра югнитлысь öшинь пыр аддзыны керка дiнö матыстчысь нывбабаöс. Йиа ки жмитiс мамлысь томиник сьöлöм, синъяс ыпмунлiсны скöрысла… Нэм виччысьтöг мам чеччис джодж вылысь да уськöдчис ывлаö. Вöтлыны! Вöтлыны… Сöмын абу лэдзны сiйöс керкаö, абу сетны видзöдлыны кага вылö…
Тöв бергöдö мамöс бöрлань, орйöдлö вöсньыдик пасьсö, руд шöвк юрсисö, кöдзыд емъясöн бытшлалö мамлысь кокъяс, вынöн куньö синъяссö. Быд воськовöн мам венö выль мытшöд – быд воськовöн нывбаба тыдалö пыр ылынджык и ылынджык… Оз нин вермы, сiдзкö, войся гöсьтыс матыстчыны кага дiнö! Оз вермы воштöдчыны нэм кежлö тайö кодкöлы войöн козьналöм шебрасъяс улас…   Но мам мунö и мунö нывбаба бöрся. Вермö-ö жебиник ныв вöтлыны тайö тöдтöм мортсö, пыкны сылысь вынсö, косöдны  сiйöс вылiсянь сетöм могысь? Заводитлöй висьтавны пикö воöм мамлы сылöн слаблун йылысь. Видзöдлам, мый сiйö тiянлы вочавидзас… 
Пемыд ру пыртi нывбабалöн вуджöр муртса нин тыдалö. Восьлавны пыр сьöкыдджык, но полöмöн дзескöдöм сьöлöмыс оз лэдз сувтлыны. Кагалöн олöмыс öнi сöмын мамлöн киын.
Паськыд кушинъяс вежсьöны крут чойясöн. Арся турун – лэчыд изъясöн. Но мам немтор оз аддзы. Кутшöм тöдчанлун кутöны тайö изъясыс мамлöн мог водзын? 
Ньöжйöникöн и арся вой öтдортö мамöс. Туй оз тыдав, чизыр тöв пыр вынаджык. Тöдтöм нывбаба вошö. Но сувтны оз позь. Мамлы чайтсьö, быттьö сылöн медбöръя воськовкöд кусас кагалöн синъясын муртса нин öзйысь битор. Мамлöн сувтöмкöд дугдас тiпкыны и кагалöн сьöлöм…
А вой быттьö тешитчö жебиник мам вылын, лёкысь сералö, гудыр пасьнас дöлалiг, тшапа гöгрöдлö ставöн кольöм ловъя лолöс. Дзурс ру вылын тыдовтчöны слабиник визьяс… Со найö гöгöрвоанаöсь нин, и мам водзö мыччысьö кутшöмкö серпас. Ань чуймöмöн видзöдö тöдса визьяс вылö. Мам аддзö чужан йöрсö, ичöтдырсянь став сьöлöмöн радейтана пашкыр, вылын юра пипуöс. Быттьö кутшöмкö лёк мойдö сюрöм ань топöдчöмöн восьлалö водзö. Тöдлытöм скöр вынъяс кöсйöны бергöдны мамöс сьöлöмöн индöм туйысь, кöсйöны гуны и сылысь, гашкö,  дженьыд нин, олöм помсö.  Но ань оз сетчы. Мам   таысь вынаджык…
 Здукöн ру вывса серпас  вежсьö: мам, ичöтик на,  öнi чужан керка пытшкын. Сы водзын бöрдысь нывбаба да гажа мужичöй. Мужичöйлöн скöра зыркъялысь синъясыс паныдасьöны ичöтик нывкалöн синъяскöд. Ань тöдмалö тайö мужичöяс батьсö. Лёкысь горзöмöн бать матыстчö ныв дiнас да лэптö кисö. Нöшта здук – и бара некор вунлытöм  дой. Чужöм сотö, но ёнджыка сотö кöнкö нывкалöн пытшкöсас…  Лöзöдöм льöбъясысь мездысьö медводдза горöдöм. Таöдз муртса тувччалысь мам синвасö ньылалöмöн котöртö йиöн сотысь изъяс вывтi. Горш пытшкас инмöм ёкмыль оз сет лолыштны. Мый тайö? Мый вöсна? Кодкö кöсйö водзöс босьтны? Но кутшöм лёк удитiс вöчны öтка мам аслас дженьыдик нэмнас?
А серпас паськалö, ыждö, матыстчö мам дiнö, быттьö кöсйö шымыртны сiйöс кöдзыд няйт кияснас, дзебны олöмсьыс. Мам куньö синъяссö. Вемöсöн-ö ставыс тайö вöчсьö, узигöн- ö… веськодь. Колö сöмын петны тайö пемыдсьыс, разöдны став мусö  шебралöм  дойсö, топöдны морöс бердас ассьыс ичöтик юкöнсö, ловъя юкöнсö! Гöраяс дiнын заводитöны тыдавны гуранъяс. Мам дрöгмунö. Петан туй инмас на, омöльтчöм мам эскö…
Серпасалöм керка куйлö сьöд енэж вылын да, кыдзкö нэм виччысьтöг, разалö. Артмö унаысь-уна  выль серпас. Мамлöн гöгöртасыс тырö горзöмöн, сералöмöн – тöдса гöлöсъясöн. Со мам водзын сылöн классыс. Грездса челядь дойдана кывъясöн нимтöны бара ичöтöн лоöм аньöс да, сералiг, петкöдлöны сы  вылö чуньнаныс. Мам котöртö. Сöмын изъяслöн  йывъяс гöрдъялöны сы бöрын.
Мöд серпас вылын мам карын нин. Горзöм лöньö. Сы гöгöр вестьö йöз. Найö нюмъялöны мамлы, нюжöдöны  кияснысö, корöны ас дiнаныс. Но мам бергöдчö наысь. Сiйö некодлы оз эскы. И тайö йöзыс дойдасны аньлысь мелi сьöлöмсö, пыдзыртасны пытшкöссьыс став бур кöсйöмсö да чöвтасны  кувны кöнкö ыджыд да некодлы ковтöм кар шöрын… Ичöтсянь мам эскис сöмын аслас вынъясö, пуктiс асьсö йöзысь улöджык, но помтöг велöдчис, медым кыдзкö тыртны гöгöртаснас торъясöн гусялöм ловсö, зiлис аддзыны му вылысь ассьыс юкöн.  Сöмын öтчыд олöмнас ань вöлi шудаöн. Сöмын öтчыд, кор медводдзаысь топöдiс ас бердас некымын здук сайын на сыöн чужтöм лолöс, мам нюмъялiс; югзьöм синъясöн югзьöдiс ассьыс олан туйсö. Сэк сувтiс мам водзö медыджыд, медтöдчана  мог – дöзьöритны сыöн чужтöм кагаöс, дорйыны сiйöс став лёк йöзсьыс да лöсьöдны ичöт мортлы мöд, сыысь, мамысь, торъялана олöм…  Ань кавшасис медыджыд чой вылö да видзöдлiс гöгöр – водзö туй эз вöв. Эбöстöм мам садьтöг уси изъяс костö. Сöстöм зэр тусьöн чайтсис еджыд платтьöа ань тайö сьöд, помасьтöм вояс.  Весьöпöртан  серпасъяс вошины. Енэж ловзьöдiсны муртса тыдалана кельыд кодзувъяс…
Öти войöн пöрысьмöм мам восьтiс синъяссö шызьöдана югыдысь. Кыр йыв быттьöкö сотчис нюмъялана югöръяс улын, мам куйлiс шоныд турын пöвстын. Войся казьтылöмъяс пондiсны гудрасьны, гартчыны, зымöдны  жуглöм юрö. Мунны некытчö. Дорйыны некодöс. Мам лэптö синъяссö вывлань. Важöн морöс пытшкас пöдтöм эскöмыс ловзьö да разалö мелi кымöръяс костын. Мам шытöг мыйкö шуалö, кияс нюжöдчöны дзирдалысь югöръяслань. Вöлöмкö, мамлöн могыс öнi некодлы ковтöм? Но öд тi, дерт, кывлiнныд, мый быдöн лэччö тайö му вылас сöмын налы сиöм могöн. Сiйöс олöмö пöртöм бöрын морт бергöдчö сэтчö, кысянь вöлi миянö мöдöдöма, бергöдчö сöмын сылы тöдса мирö. Тшöкыда тайö могыс дыркодь мортлы оз мыччысь. Сэки лов босьтö да и тэчö, кыдзи кöсйö, ассьыс олан пассö, козьналö сылы став мувыв мичсö да восьлалö сылань, мукöд вылö видзöдлытöг. Тадзи артмис и миян висьтын. Дерт, ме ог шу, мый кага быдтöм оз вермы лоны мамлöн олан пасöн. Сöмын… миян гижöданым тайö могыслы паныд сувтö  мöд мог. Сöстöм, но тыдавтöм; шытöм, но сэтшöм тöдчана. Сьöлöмъяс югыдланьö бергöдысь… Кагалöн мог.


2010 во.


фото - Владимир Ануфриев